Πολλες φορές πιστεύουμε πως χρειαζόμαστε να γίνουμε πιο «πειθαρχημένοι».

Όμως από τον σκύλο μας (εάν έχεις σκύλο - έστω ότι) δεν απαιτούμε να έχει «πειθαρχία». 

Ξέρουμε πως αν κάτι δεν το κάνει σωστά, δεν έχει εκπαιδευτεί σωστά. 

Γιατί να είναι διαφορετικά για τον εαυτό μας;

Γιατί, πιστεύουμε πως οι άνθρωποι είμαστε καλύτεροι και ανώτεροι από τα σκυλιά.

Όμως, αυτό που έχουμε περισσότερο είναι ότι μπορούμε να καταλάβουμε τι είναι εκπαίδευση, τι είναι επιβράβευση, τι είναι συνήθεια και συμπεριφορές. 

Με λίγα λόγια, έχουμε μεγαλύτερη επίγνωση από το σκύλο, και μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας, τους άλλους - και τον σκύλο - να κάνει αυτά που θέλουμε.

Η διαφορά μας με τον σκύλο, όμως, ΔΕΝ έγκειται στην αυτοπειθαρχία μας.

Τα βασικά του πώς να εκπαιδεύσεις έναν σκύλο.

Εάν ένας σκύλος δεν κάθεται όταν του λες, τότε η διαδικασία να τον εκπαιδεύσεις είναι πολύ απλή:

Το μόνο που χρειάζεται είναι επιβράβευση και συγκεκριμένη στρατηγική από μέρους σου.

Κοίτα τη διαδικασία πχ να τον μάθεις να κάθεται:

• Σήμα: Του λες να κάνει κάτι.
• Κίνηση: πάει να κάνει κάτι που μοιάζει με αυτό που θες - ή του δείχνεις και το βάζεις να πάρει κάποια θέση, τον σπρώχνεις στην πλάτη να χαμηλώσει τα πίσω του πόδια «σαν να πηγαίνει να κάτσει»
• Λεκτική επιβράβευση: Του λες «μπράβο αγόρι μου» και τον χαϊδεύεις.
• Σνακ - σωματική επιβράβευση: Του δίνεις ένα μικρό δωράκι, ένα σνακ.

Μόλις γίνεται η επιβράβευση, ξαφνικά τα κυκλώματα της επιβράβευσης ανάβουν μέσα στο μυαλό του, και όλη η σειρά των αναμνήσεων, των αισθήσεων, των συμπεριφορών πριν την ανταμοιβή συνδέονται και ενισχύονται. 

Έτσι ενισχύεται και το πόσο ικανοποιητικό είναι το “μπράβο αγόρι μου”, σαν ένα δεύτερο καμπανάκι γιa τα σκυλιά του Pavlov, καθώς προμηνύει ίσως κάποιο σνακ.

Επανάληψη, η μητέρα της μαθήσεως.

Όταν το ξανακάνεις αυτό, ξανά και ξανά, τότε θα αρχίσει να συνδέει όλο και παραπάνω τη συμπεριφορά που θες με την ανταμοιβή.

Οταν πλέον το κάνει συστηματικά, τότε θες να αραιώνεις το πόσο συχνά του δίνεις σνακ, συνεχίζοντας όμως το «μπράβο αγόρι μου», χωρίς όμως να κόψεις το σνακ τελείως. 

Ισα ίσα, όταν κάτι ανταμείβεται πιο αραιά, είναι πιο εθιστικό, γιατί η «πιθανότητα» να ανταμειφθεί είναι ΠΟΛΥ πιο εθιστικό από την ανταμοιβή καθεαυτή (βλέπε κουλοχέρη). 

Για περισσότερα σε αυτό μπορείς να ακούσεις αυτά τα 5 λεπτά ομιλίας του αγαπητού καθηγητή Νευρολογίας και Βιολογίας του Πανεπιστημίου του Stanford, Robert Sapolsky: Dopamine Jackpot! Sapolsky on the Science of Pleasure

Όμως θα πρέπει να έχει συνδεθεί ήδη η συμπεριφορά με κάποια ανταμοιβή, το οποίο αρχικά χρειάζεται να γίνεται με πολύ πιο συχνές ανταμοιβές, ώστε να κατανοηθεί πλήρως ποια συμπεριφορά ακριβώς είναι αυτή που ανταμείβεται.

Προσοχή όμως:

Εάν αλλάξεις τη σειρά στον κύκλο της μάθησης, τότε κανένας σκύλος στον πλανήτη δεν πρόκειται να εκπαιδευτεί. 

• Εάν δώσεις το σνακ πριν τη συμπεριφορά που θες να ενισχύσεις, τότε ενισχύεις άλλες συμπεριφορές. 
• Εάν πεις «μπράβο αγόρι μου» αφού δώσεις το σνακ, τότε το «μπράβο αγόρι μου» δεν συνδέεται με τη διαδικασία που θες να ενισχύσεις - οπότε δεν το συνδέει με ευχαρίστηση, του είναι αδιάφορο, και δεν μπορείς να το χρησιμοποιήσεις σαν μελλοντική - ηπιότερη αλλά πιο μακροχρόνια - ανταμοιβή.
• Εάν δεν συνεχίσεις να δίνεις στο τέλος το σνακ έως ότου μάθει να κάνει αυτό που θες, δεν πρόκειται να ενεργοποιηθούν τα κυκλώματα της ανταμοιβής αρκετά. Έτσι, δεν θα ολοκληρωθεί η διαδικασία της μάθησης της συγκεκριμένης συμπεριφοράς.

Νομίζεις ότι οι άνθρωποι είμαστε πολύ διαφορετικοί από αυτό; Ή μήπως πιστεύεις ότι αυτό ίσως να έπιανε και στους ανθρώπους;

Η αλήθεια είναι ότι όχι μόνο ισχύει και για τους ανθρώπους η παραπάνω διαδικασία, αλλά την έχουμε κάνει και πιο πολύπλοκη, και ενέχει πάρα πολλές παγίδες της σύγχρονης ζωής. 

Αναβάλλοντας την ευτυχία

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν πως το να κάνουν κάτι που τους κάνει ευτυχισμένους είναι «καλό σνακ», πολλές φορές αναβάλλοντας το «σνακ» για αργότερα - «όταν θα τελειώσεις το σχολείο», και για αργότερα, «όταν θα τελειώσεις το πανεπιστήμιο», και για αργότερα «όταν θα κάνεις οικογένεια», και για αργότερα, «όταν θα φύγουν τα παιδιά από το σπίτι», και για αργότερα, «όταν θα πάρω σύνταξη»… 

Και εντέλει καταλήγουμε να μην παίρνουμε ποτέ την επιβράβευση που επιθυμούσαμε και συνεχώς να κυνηγάμε κάτι («όταν θα πας στον παράδεισο θα είναι καλά»…)

Σταμάτα να χρησιμοποιείς την ευτυχία σου σαν «σνακ»!

Θα έχεις παρατηρήσει τα σκυλιά να φαίνονται ευτυχισμένα πολλές φορές. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν αναβάλλουν την ευτυχία για «όταν θα γίνει κάτι». Απλά είναι ευτυχισμένα στο τώρα.

Κάνουμε το λάθος να βάζουμε την ευτυχία μας σαν «σνακ» για «όταν γίνει κάτι», χωρίς να καταλαβαίνουμε ότι το ένα είναι άσχετο από το άλλο, και απλά γινόμαστε δυστυχισμένοι χωρίς λόγο.

Η ευτυχία είναι κάτι διαφορετικό από τη χαρά (joy) και τα λοιπά θετικά συναισθήματα. Είναι τρόπος σκέψης και τρόπος ζωής και θα το αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο.

Έστω ότι ισχύει κάτι τέτοιο, χωρίς να το αναλύσουμε παραπάνω τώρα… 

Θα γινόταν κάποιος να είναι ευτυχισμένος για τον σκύλο που είχε ΚΑΙ να νιώθει λύπη επειδή έχασε τον σκύλο του από τα πολλά σνακς; 

Χμμμ...

Η απάντηση αυτού σε επόμενο άρθρο!

Ας προχωρήσουμε όμως λίγο παραπάνω στο αγαπημένο θέμα μας - την αναβλητικότητα!

Και απορούμε με την αναβλητικότητα…

Φαντάσου λίγο τι θα γινόταν αν έδινες στον σκύλο σου το σνακ ΠΡΙΝ του πεις να κάτσει (ή όποια συμπεριφορά θες να μάθει), ή ΠΡΙΝ κάτσει, και αφού έτρωγε το σνακ, του φώναζες, του μίλαγες άσχημα και τον κλώτσαγες που δεν έκατσε.

Ακούγεται χαζό και βάναυσο ε;

Χμμμ….

Το κάνουμε όμως στον εαυτό μας καθημερινά αυτό. 

Σκέψου το λίγο.

Δίνεις στον εαυτό σου «ανταμοιβή» π.χ. το επόμενο επεισόδιο από τη σειρά που σου αρέσει στο Netflix, ή το σνακ (καλή ώρα) ή ότι άλλο σου αρέσει, ΠΡΟΤΟΥ να έχεις ξεκαθαρίσει τι θέλεις να κάνεις - ή ΠΡΟΤΟΥ κάτσεις να το κάνεις έστω και για 1-2 λεπτά. 

Μόλις φας το σνακ (ή ακόμη 2-3 σνακς), έχεις τύψεις και ενοχές και βρίζεις τον εαυτό σου «γιατί δεν το έκανε» (άρα δέρνεις τον σκύλο), και πας και τρως ακόμη παραπάνω ή βλέπεις ακόμη παραπάνω netflix για να νιώσεις καλύτερα (δίνοντας ακόμη παραπάνω "σνακ στον σκύλο") - και άρα επιβραβεύοντας αυτές τις συμπεριφορές, δηλαδή:

• Την ανυπακοή στην εντολή, 
• Την απαίτηση για σνακ, 
• Το ξύλο και κακομεταχείριση που έχεις ως προς τον εαυτό σου, όλα μαζί).

Και κάπως έτσι επιβραβεύουμε όλον τον κύκλο της αναβλητικής συμπεριφοράς στον οποίο πέφτουμε πολύ συχνά!

Είναι να απορείς γιατί το κάνουμε τόσο συχνά λοιπόν;

Εγώ εντυπωσιάστηκα από τη χαζομάρα μου όταν κατάλαβα το τι κάνω. 

Με αυτόν τον τρόπο επιβραβεύεις όλες τις λάθος συμπεριφορές.

Τι μπορούμε να κάνουμε γι'αυτό;

Σκέψου λίγο πιο συνειδητά το τι έκανες σήμερα ή χτες - και σκέψου το υπό το πρίσμα των όσων διάβασες παραπάνω.

Η βασική ερώτηση που θέλω να σκεφτείς είναι - πριν κάνεις κάτι, σκέφτεσαι ξεκάθαρα τι είναι αυτό που πρέπει να κάνεις και ποια συμπεριφορά θες να ανταμείψεις ώστε να έχεις μελλοντικά, ή απλά κάθεσαι και “κάνεις” αυτό που έχεις να κάνεις;

Έχεις κατά νου μερικές ανταμοιβές που δίνεις στον εαυτό σου;

Πριν από αυτά - μήπως έχεις έναν τελείως “ανεκπαίδευτο σκύλο” και θα’πρεπε πρώτα να του δείξεις πώς είναι η συμπεριφορά που θες να επιβραβεύσεις στο περίπου;

Αρχικά, όπως είπαμε στο παραπάνω παράδειγμα, δε χρειαζόμαστε την τελειότητα - μόνο μία συμπεριφορά που προσεγγίζει στο περίπου αυτό που θέλουμε να κάνουμε. Δίνοντας την ανταμοιβή αμέσως μετά την ολοκλήρωση στο “περίπου”, δημιουργούμε ξαφνικά ένα κύκλωμα επιβράβευσης που λέει:

“Ώπ! Εδώ κάτι σημαντικό έγινε!
Τι κάναμε πριν πάρουμε την ανταμοιβή;”

Και σιγά σιγά, όσο θα επαναλαμβάνεις τη διαδικασία, θα επιβραβεύεις όλο και πιο συγκεκριμένη συμπεριφορά, έως ότου παίρνεις μία συγκεκριμένη συμπεριφορά όταν το θες.

Αλλά αρχικά, ξεκινάς στο περίπου, με μικρά βήματα. 

Μπορείς να διαβάσεις περισσότερα γι’ αυτό στα άρθρα Η τέχνη των μικρών βημάτων και 21 λόγοι να ρίξεις τις προσδοκίες σου για να επιτύχεις μεγαλύτερους στόχους ,

Ερώτηση… Πώς σε όλα τα παραπάνω παίζει ρόλο το συναίσθημα;;...

Αυτό καθώς και πολλά άλλα θα τα δούμε σε επόμενα άρθρα και επεισόδια όπως:

• Πώς να επιβραβεύω τον εαυτό μου;
• Πώς επιβραβεύουμε ΑΘΕΛΑ μας κακές συμπεριφορές και τι να κάνουμε
• Πώς η παραπάνω διαδικασία μας καταστρέφει την υγεία, τις σχέσεις, τα οικονομικά;
• Όπως είπαμε παραπάνω, είναι η ευτυχία συναίσθημα; 
• Και αν όχι, πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε την ευτυχία από τα συναισθήματα;

Καλή συνέχεια, stay tuned, και… Ζήσε με Δύναμη! ;)